Music theory book

9.1. Klasyfikacja interwałów

a) Interwał jest określany jako:

• harmoniczny, kiedy należące do niego dźwięki są zagrane jednocześnie;
• melodyczny, kiedy składające się na niego dźwięki są zagrane kolejno.

b) Interwały klasyfikowane są jako:

• proste, o ile mieszczą się w obrębie oktawy;
• złożone, kiedy są większe niż oktawa.

Interwały złożone można zredukować do interwałów prostych i klasyfikować je w ten sam sposób.
Na przykład, interwał złożony - decyma wielka - może być zredukowany do interwału prostego - tercji wielkiej. Oba interwały są wielkie.

c) W tradycji muzyki klasycznej interwały dzielimy na:
Konsonanse

• tercje wielkie i małe,
• kwarty czyste,
• kwinty czyste,
• seksty wielkie i małe,
• oktawy czyste

Dysonanse

• sekundy
• septymy
• wszystkie interwały zwiększone i zmniejszone.

d) Interwał może być:
Diatoniczny, kiedy oba składniki interwału należą do tej samej tonacji
Chromatyczny, kiedy jeden ze składników interwału nie należy to tej samej tonacji.

Przykłady w tonacji D-dur:

9.2 Przewroty

O przewrocie interwału mówimy wtedy, gdy jego niższy dźwięk zostaje przeniesiony o oktawę wyżej i staje się wyższym dźwiękiem interwału.
Na przykład, przewrotem tercji wielkiej C-E jest seksta mała E-C.

Suma jakiegokolwiek interwału i jego przewrotu daje zawsze liczbę 9 - na przykład, tercja (3) plus seksta (6):
na przykład, tercja (3) plus seksta (6).

• Jak widać z powyższego przykładu, przewrotem interwału wielkiego jest interwał mały i odwrotnie.
• Przewrotem interwału zmniejszonego będzie interwał zwiększony i odwrotnie. Przewrotem interwału podwójnie zmniejszonego będzie interwał podwójnie zwiększony i odwrotnie.
• Przewroty interwałów czystych pozostają interwałami czystymi.

9.3 Jak rozpoznajemy interwały

Przy klasyfikacji interwałów pomocne jest odwoływanie się do danej tonacji.
Jeżeli pomyślimy o niższej nucie interwału jako o tonice gamy durowej, możemy poczynić następujące obserwacje:

a) jeżeli wyższa nuta należy do tej samej gamy, będzie to interwał:

• wielki w przypadku sekundy, tercji, seksty lub septymy,
• czysty w przypadku kwarty, kwinty i oktawy.

b) Jeżeli wyższa nuta jest podwyższona w odniesieniu do danej tonacji o półton, to interwał będzie:

• zwiększony,
• jeżeli o dwa półtony - interwał będzie podwójnie zwiększony.

c) Jeżeli wyższa nuta jest obniżona o półton w odniesieniu do danej tonacji, wtedy interwał będzie:

• mały w przypadku sekundy, tercji, seksty lub septymy,
• zmniejszony w przypadku kwarty, kwinty i oktawy.

d) Jeżeli wyższa nuta jest obniżona w odniesieniu do danej tonacji o dwa półtony, to interwał będzie:

• zmniejszony w przypadku sekundy, tercji i septymy,
• podwójnie zmniejszony w przypadku kwarty, kwinty i oktawy.

Na tej podstawie możemy więc stwierdzić, że:
interwał wielki:

• powiększony o pólton staje się zwiększonym,
• powiększony o dwa półtony staje się podwójnie zwiększonym,
• pomniejszony o półton staje się małym,
• pomniejszony o dwa półtony staje się zmniejszonym,
• pomniejszony o trzy półtony staje się podwójnie zmniejszonym.

Interwał czysty:

• powiększony o półton staje się zwiększonym,
• powiększony o dwa półtony staje się podwójnie zwiększonym,
• pomniejszony o półton staje się zmniejszonym,
• pomniejszony o dwa półtony staje się podwójnie zmniejszonym.

Interwały w poniższym przykładzie można opisać następująco:

• C-C to pryma
• C-Cis to pryma zwiększona
• c-Ces to pryma zmniejszona

Klasyfikacji interwałów można także dokonywać w odniesieniu do gam durowych i molowych.
Prawie wszystkie interwały, które mogą być wielkie lub małe, tj. sekundy, tercje i septymy, są na pierwszym stopniu gamy małe w gamach molowych, a wielkie w gamach durowych. Wyjątek stanowi sekunda, która jest wielka na pierwszym stopniu gamy zarówno w gamach durowych, jak i molowych.
Interwały prymy, kwarty, kwinty i oktawy są czyste na pierwszym stopniu gamy, zarówno w gamach durowych, jak i molowych.

Na zakończenie podajemy przykłady interwałów wraz z krótkim wyjaśnieniem, które powinno pomóc w ich rozpoznawaniu.

a) C - Es = interwał tercji
Gdyby był to interwał pomiędzy C a skasowanym E, byłaby to tercja wielka, gdyż nuta E znajduje się na trzecim stopniu gamy C-dur.
Jeżeli interwał wielki jest pomniejszony o półton, staje się interwałem małym. Interwał pomiędzy c a Es to tercja mała.

b) H - Ges = interwał seksty
Ges nie należy do gamy H-dur, jest obniżony o dwa półtony od nuty Gis, która do tej gamy należy i znajduje się na szóstym stopniu tej gamy durowej. Dlatego interwał jest zmniejszony.

c) Gis - Des = interwał kwinty
Ponieważ gama Gis-dur nie została uwzględniona w naszych rozważaniach, zamieńmy na razie interwał na G-Des. W gamie G-dur nie występuje dźwięk Des, tak więc interwał G-Des będzie kwintą zmniejszoną. W rzeczywistości interwał zostaje jeszcze pomniejszony przez krzyżyk przy nucie G, wskutek czego interwał jest kwintą podwójnie zmniejszoną.