10.1 Definicja akordów
Akord to grupa trzech lub więcej dźwięków brzmiących jednocześnie lub po kolei (melodycznie). Nauka zajmująca się klasyfikacją akordów i zachodzących pomiędzy nimi związkami to harmonia.
W przypadku jednoczesnego brzmienia dwóch dźwięków (dwudźwięku) nie można mówić o akordzie, gdyż nie można go określić w ramach systemu tonalnego.
W zapisie muzyki na pięciolinii akordy o wartości mniejszej niż półnuta połączone są wspólną laseczką. Kierunek laseczki zależy od nuty akordu położonej najdalej od trzeciej (środkowej) linii pięciolinii (przykład 1).
Jeżeli odległość ta jest jednakowa, laseczka zwyczajowo skierowana jest do dołu (Przykład 2).
Jeżeli dwie nuty w akordzie znajdują się w odległości sekundy od siebie, jedna zostaje zapisana po lewej, a druga - po prawej stronie laseczki (Przykład 3).
10.2 Trójdźwięk
Akord złożony z trzech dźwięków obejmujących dwie, zbudowane na sobie tercje (a licząc od najniższego dźwięku - tercję i kwintę) stanowi najprostszy element harmonii - trójdźwięk.
Najniższy dźwięk takiego akordu nazywany jest dźwiękiem podstawowym i od niego pochodzi nazwa trójdźwięku.
Przykład: trójdźwięk G-dur:
W związku z tym, że występują różne rodzaje tercji (wielkie i małe) oraz kwint (czyste, zmniejszone i zwiększone), wyróżniamy cztery rodzaje trójdźwięków:
- Trójdźwięk durowy = tercja wielka + tercja mała (lub w relacji do dźwięku podstawowego: tercja wielka i kwinta czysta)
- Trójdźwięk molowy = tercja mała + tercja wielka (lub w relacji do dźwięku podstawowego: tercja mała i kwinta czysta)
- Trójdźwięk zmniejszony = tercja mała + tercja mała (lub w relacji do dźwięku podstawowego: tercja mała i kwinta zmniejszona)
- Trójdźwięk zwiększony = tercja wielka + tercja wielka (lub w relacji do dźwięku podstawowego: tercja wielka i kwinta zwiększona)
Dźwięki trójdźwięku mogą być ułożone w następujących konfiguracjach:
- Trójdźwięk w pozycji zasadniczej
- Pierwszy przewrót trójdźwięku (tercja + seksta)
- Drugi przewrót trójdźwięku (kwarta + seksta)
10.3 Trójdźwięki triady
Trójdźwięki zbudowane na pierwszym stopniu gamy (tonice), czwartym stopniu (subdominancie) i piątym stopniu (dominancie) to trójdźwięki główne, tworzące triadę; zawierają one wszystkie dźwięki należące do danej skali.
Przykład brajlowski
Trójdźwięki zbudowane na pozostałych stopniach gamy - szóstym, drugim i siódmym - to trójdźwięki poboczne, określane tak, gdyż są pochodnymi trójdźwięków głównych. Każdy trójdźwięk poboczny ma dwa dźwięki wspólne z odpowiednim trójdźwiękiem głównym i dźwięki te jednoznacznie określają grupę harmoniczną, do której należą.
Trójdźwięk zbudowany na trzecim stopniu gamy stanowi niejako hybrydę, gdyż zawiera elementy dwóch głównych trójdźwięków - tonicznego i dominantowego. W gamie C-dur jego składnikiem jest dźwięk E, charakterystyczny dla trójdźwięku na tonice oraz dźwięk H, charakterystyczny dla trójdźwięku na dominancie.
10.4 Czterodźwięki
Przez dodanie do trójdźwięku czwartego dźwięku w odległości tercji otrzymujemy czterodźwięk, zwany akordem septymowym.
Może on mieć cztery przewroty:
Najczęściej stosowanym akordem septymowym jest akord budowany na dominancie (piątym stopniu gamy). Taki akord septymowy obejmuje dźwięki charakterystyczne dla danej tonacji (dominantę i subdominantę) i ma tendencję do rozwiązania na akordzie tonicznym.
Klasyfikacja akordów septymowych zależy od rodzaju septymy i trójdźwięku, na którym jest zbudowany.
A oto kilka przykładów akordów septymowych:
Przykład brajlowski
Jeżeli akord septymowy jest oparty na trójdźwięku durowym, element ten jest zazwyczaj pomijany w jego opisie. Dlatego akord oparty na trójdźwięku durowym z septymą małą i jest nazywany akordem septymowym. Akord septymowy oparty na trójdźwięku molowym nazywany jest akordem septymowym molowym.
Akord septymowy zbudowany na trójdźwięku durowym z dodaną septymą wielką to akord septymowy z septymą wielką.
Niekiedy akord określany jest tylko w odniesieniu do trójdźwięku, na jakim jest zbudowany, z pominięciem rodzaju septymy.
Akord składający się z trójdźwięku zmniejszonego z dodaną septymą zmniejszoną jest określany jako zmniejszony septymowy.
A oto kilka przykładów:
Przykład brajlowski
10.5 Pięciodźwięki
Dodając do akordu septymowego kolejną tercję, otrzymujemy akord nonowy. Klasyfikacja akordów nonowych jest podobna do klasyfikacji akordów septymowych, tj. bierzemy pod uwagę rodzaj nony, septymy i trójdźwięku.
Przykład brajlowski